С. Жакупова проинформировала о цифровизации сферы охраны труда в Казахстане
В рамках XII Казахстанской Международной конференции и выставки по охране труда и промышленной безопасности KIOSH 2024, проходящей в Астане с 29 по 31 мая т.г., отечественные и зарубежные эксперты обсуждают широкий спектр вопросов, связанных с охраной труда и промышленной безопасностью. В ходе стратегической пленарной сессии на тему «Охрана труда: управление изменениями и инновационное лидерство» министр труда и социальной защиты населения РК Светлана Жакупова рассказала о цифровизации сферы охраны труда в Казахстане.
Основными организаторами мероприятия выступили Министерство труда и социальной защиты населения РК (далее – МТСЗН), Министерство по чрезвычайным ситуациям РК, Республиканский научно-исследовательский институт по охране труда МТСЗН и ТОО «ITECA».
В конференции приняли участие министр труда и социальной защиты населения РК Светлана Жакупова, первый заместитель председателя Федерации профсоюзов РК Мухтар Тиникеев, региональный координатор для Евразийского региона Международной ассоциации социального обеспечения (МАСО) Дмитрий Карасев, президент Канадской ассоциации инженеров по безопасности Canadian Society of Safety Engineering (CSSE) Кристл Аггус, руководитель Федеральной службы по труду и занятости Министерства труда и социальной защиты населения РФ Михаил Иванков, руководитель отдела стратегического взаимодействия IOSH (Великобритания) Алан Стивенс, председатель Президиума Национальной Конфедерации работодателей «PARYZ» Жумабек Жаныкулов, генеральный директор Ассоциации KAZENERGI Алибек Куантыров и другие.
30 мая на стратегической пленарной сессии на тему «Охрана труда: управление изменениями и инновационное лидерство» спикеры обсудили вопросы модернизации национальной системы управления охраной труда на основе риск-ориентированного подхода, эномического стимулирования мер по снижению профессиональных рисков, развития профессиональных компетеций и научного потенциала в сефре охраны труда и повешения эффективности контроля и мониторинга в сфере охраны труда.
В своем приветственном слове Светлана Жакупова подчеркнула, что KIOSH выступает как площадка с уникальной возможностью для демонстрации лучших практик по внедрению систем управления охраной труда, профилактики несчастных случаев и профессиональных заболеваний, новшеств в обеспечении индивидуальной защиты, а также цифровой трансформации данных процессов.
Глава МТСЗН вкратце рассказала об основных вопросах Концепции безопасного труда в Казахстане (далее – Концепция), разработанной МТСЗН по поручению Главы государства, которая направлена на снижение уровня профессиональных рисков, производственного травматизма и профессиональной заболеваемости.
Светлана Жакупова сообщила, что цель Концепции – повышение качества трудовой жизни работников и сбережение трудовых ресурсов. Документ позволит повысить эффективность контроля и мониторинга в сфере охраны труда.
Министр также подробно остановилась на докладе «Безопасная и здоровая рабочая среда как основополагающий принцип и право в сфере труда», опубликованном Международной организацией труда в 2023 году, в котором отражены пять категорий принципов и прав в сфере труда.
«Первое направление – это свобода объединения и действенное признание права на ведение коллективных переговоров. В данном докладе МОТ экспертами отмечается, что права на свободу объединения и на ведение коллективных переговоров по-прежнему сопряжены с серьезными рисками во всем мире.
В республике функционирует эффективная система социального партнерства, которая играет важную роль в укреплении взаимодействия и сотрудничества между государством, бизнесом и работниками. Осуществляют свою деятельность 532 профсоюза, из них 3 республиканских, 24 территориальных объединений профсоюзов, 60 отраслевых и 445 локальных», – отметила Светлана Жакупова.
В марте текущего года подписано Генеральное соглашение между Правительством, республиканскими объединениями работодателей и профсоюзов на 2024-2026 годы, основной задачей которого является создание благоприятных условий труда, занятости и социальных гарантий для работников.
«Для этих целей, а также для обеспечения прямой взаимосвязи социальных партнеров внедряется информационный модуль «Автоматизированное рабочее место профсоюзов», что предоставит возможность профсоюзам осуществлять свою деятельность в цифровом поле. Будет реализована интеграция «АРМ профсоюзов» с Цифровой картой предприятий в части передачи сведений о выявленных нарушениях, несоблюдении условий коллективных договоров. Сведения будут анализироваться и отображаться в Цифровой карте предприятий для оперативного реагирования региональных инспекторов по труду, в том числе принятия мер административного воздействия.
Внедрение «АРМ профсоюзов» позволит усилить общественный контроль за соблюдением трудового законодательства, повысить роль профсоюзов в защите прав работников и будет способствовать усилению взаимодействия государства, работодателей и профсоюзов», – добавила она.
Второе направление – упразднение всех форм принудительного или обязательного труда, в том числе детского труда.
«По последним данным МОТ (январь 2021 года), в мире численность работающих детей составила 152 млн, из них 106 млн или 70% работают в сельском хозяйстве. Почти половина из них заняты в профессиях, которые считаются опасными для здоровья и жизни. 17% или 26 млн детей – в сфере услуг, 12% или 18 млн – в промышленной отрасли, включая горнодобывающую», – озвучила министр.
Согласно трудовому законодательству РК дети с 14-летнего возраста вправе по разрешению родителей в свободное от учебы время участвовать в общественно-полезном труде, доступном им по состоянию здоровья и развитию, ненаносящем вреда физическому, нравственному и психическому состоянию ребенка, а также имеют право на получение профессии.
При этом для работников, не достигших 18-летнего возраста, продолжительность рабочего времени сокращается и составляет не более 36 часов в неделю. Они также не могут быть привлечены к сверхурочным работам. Трудовые договоры с такими работниками заключаются только после обязательного предварительного медицинского осмотра и в дальнейшем они должны проходить его ежегодно.
«Министерством разрабатывается Список легких работ, на которых разрешается использование труда несовершеннолетних детей в возрасте от 14-ти до 16-ти лет в свободное от учебы время. В целях искоренения фактов незаконного привлечения детей к труду ведется активная работа по линии правоохранительных, социальных, образовательных органов, а также неправительственных организаций», – добавила глава МТСЗН.
Стоит отметить, что дання работа ведется на постоянной основе. При этом в 2022 году было зарегистрировано 3 факта незаконного привлечения несовершеннолетних к труду, а в 2023 году выявлен только 1 факт.
В следующем направлении говорится о недопущении дискриминации в области труда и занятий.
В Казахстане на сегодняшний день нередки случаи, когда сотрудники в организациях работают без трудовых договоров, есть факты сокрытия доходов, занижения оплаты труда, что влечет определенные негативные последствия для работника при наступлении социальных рисков.
«Для обеспечения прозрачности трудовых отношений и исполнения работодателями обязательств по трудовым договорам мы предусмотрели следующие цифровые решения. Во-первых, декларирование штатного расписания предприятий в информационной системе «HR Enbek» с указанием заработной платы. Принципы конфиденциальности и ограниченного доступа нами будут обеспечены. Во-вторых, перевод процедуры заключения трудовых и коллективных договоров в электронный формат.
Предлагаемые меры обеспечат законность и прозрачность трудовых отношений, позволят исключить фиктивное трудоустройство, получать сведения о структуре организации, штатной численности, должностях и заработной плате работников», – сказала Светлана Жакупова.
Еще одним из направлений доклада, опубликованного МОТ, является создание безопасной и здоровой рабочей среды.
Основными вызовами в сфере безопасности и охраны труда являются производственный травматизм и профессиональные заболевания. В связи с этим Казахстане реализуются системные меры по обеспечению безопасной и здоровой рабочей среды, включая цифровые решения и автоматизацию ключевых бизнес-процессов.
Министр проинформировала, что в рамках реализации данного направления с 2025 года планируется полномасштабный переход на процедуру интегральной оценки профессиональных рисков и усиление требований к спецорганизациям с акцентом на применение цифровых инструментов и приборов.
Также будет предпринят ряд мер, которые комплексно будут воздействовать на систему управления охраной труда с упором на недопущение происшествий, не повышая при этом финансовую нагрузку на работодателя.
Светлана Жакупова также сообщила, что в целях разграничения процедуры обучения и проверки знаний по охране труда запланировано создание Единого учебно-методического центра и онлайн-платформы по проверке знаний.
Кроме того, предусмотрено усиление требований к организациям, оказывающим услуги по обучению и повышению квалификации в сфере охраны труда, в том числе по их онлайн-регистрации.
«Внедрение информационной системы «Карта трудовых рисков» (скоринговая модель) по раннему выявлению трудовых рисков и Цифровой карты предприятий позволит в режиме реального времени получать актуальную информацию об условиях труда на каждом предприятии и своевременно реагировать на негативные проявления», – поделилась министр.
Государственный контроль за соблюдением трудового законодательства будет сосредоточен на зонах повышенного риска, что позволит своевременно принимать превентивные меры и избежать отрицательных последствий для работника в процессе его трудовой деятельности.
«Еще одной мерой повышения эффективности госконтроля станет передача государственных инспекций труда от местных исполнительных органов в ведение Минтруда и усиление административной ответственности за нарушение трудового законодательства.
Реализация всех выше обозначенных задач позволит обеспечить вовлеченность трех сторон – государства, работодателя и работника в улучшение условий труда и окажет положительное влияние на повышение качества рабочей силы и сбережения трудовых ресурсов», – сказала Светлана Жакупова.
По завершению пленарной сессии для экспертного сообщества была организована форсайт-сессия с участием первого вице-министра труда и социальной защиты населения РК Акмади Сарбасовым и представителей центральных государственных органов Казахстана, где обсуждались вопросы государственного контроля в сфере трудового законодательства, профилактического контроля на опасных производственных объектах, санитарно-эпидемиологического и экологического контроля.
Во второй день конференции KIOSH, 31 мая, участники рассмотрят вопросы промышленной безопасности.
Так, на первой панельной сессии эксперты обсудят вопросы обеспечения промышленной и пожарной безопасности в Казахстане, а на второй – о цифровой промышленной безопасности как новом тренде ESG, применении цифровой трансформации в нашей стране, развитии промышленной безопасности путём применения цифровизации.
30 мая, 2024 г.
С. Жақыпова Қазақстандағы еңбекті қорғау саласын цифрландыру туралы хабарлады
2024 жылғы 29-31 мамыр аралығында Астанада өтетін KIOSH 2024 XII Қазақстандық Халықаралық еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі конференция мен көрме аясында отандық және шетелдік сарапшылар еңбекті қорғау мен өнеркәсіптік қауіпсіздікке байланысты мәселелердің кең ауқымын талқылайды. «Еңбекті қорғау: өзгерістерді басқару және инновациялық көшбасшылық» тақырыбындағы стратегиялық пленарлық сессия барысында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Қазақстандағы еңбекті қорғау саласын цифрландыру туралы айтты.
Іс-шараның негізгі ұйымдастырушылары ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – Еңбекмині), ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі, Еңбекминінің Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институты және «ITECA» ЖШС болды.
Конференцияға ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова, ҚР Кәсіподақтар федерациясы төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеев, Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығының (МАСО) Еуразия өңірі үшін өңірлік үйлестірушісі Дмитрий Карасев, Канаданың Canadian Society of Safety Engineering (CSSE) қауіпсіздік инженерлері қауымдастығының президенті Кристл Аггус, РФ Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек және жұмыспен қамту жөніндегі федералды қызметінің басшысы Михаил Иванков, IOSH (Ұлыбритания) Стратегиялық өзара іс-қимыл бөлімінің басшысы Алан Стивенс, «PARYZ» Ұлттық Жұмыс берушілер Конфедерациясы Президумының төрағасы Жұмабек Жанықұлов, KAZENERGI қауымдастығының бас директоры Әлібек Қуантыров және басқалар қатысты.
30 мамырда «Еңбекті қорғау: өзгерістерді басқару және инновациялық көшбасшылық» тақырыбындағы стратегиялық пленарлық сессияда спикерлер тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде еңбекті қорғауды басқарудың ұлттық жүйесін жаңғырту, кәсіптік тәуекелдерді төмендету жөніндегі шараларды экономикалық ынталандыру, еңбекті қорғау саласындағы кәсіби құзыреттер мен ғылыми әлеуетті дамыту және еңбекті қорғау саласындағы бақылау мен мониторингтің тиімділігін арттыру мәселелерін талқылады.
Светлана Жақыпова алғы сөзінде KIOSH еңбекті қорғауды басқару жүйелерін енгізу, жазатайым оқиғалар мен кәсіптік аурулардың алдын алу, жеке қорғауды қамтамасыз етудегі инновациялар, сондай-ақ осы процестердің цифрлық трансформациясы бойынша үздік тәжірибелерді көрсету үшін бірегей мүмкіндігі бар алаң ретінде әрекет ететінін атап өтті.
ЕХӘҚМ басшысы кәсіптік тәуекелдер, өндірістік жарақаттану және кәсіптік сырқаттанушылық деңгейін төмендетуге бағытталған Мемлекет Басшысының тапсырмасы бойынша ЕХӘҚМ әзірлеген Қазақстандағы қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының (бұдан әрі – Тұжырымдама) негізгі мәселелері туралы қысқаша айтып берді.
Светлана Жақыпова Тұжырымдаманың мақсаты – жұмыскерлердің еңбек өмірінің сапасын арттыру және еңбек ресурстарын үнемдеу екенін айтты. Құжат еңбекті қорғау саласындағы бақылау мен мониторингтің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Министр сонымен қатар 2023 жылы Халықаралық еңбек ұйымы жариялаған «Қауіпсіз әрі салауатты жұмыс ортасы – еңбек саласындағы негізгі қағидат пен құқық» атты баяндамасына егжей-тегжейлі тоқталды, онда еңбек саласындағы қағидаттар мен құқықтардың бес санаты көрсетілген.
«Бірінші бағыт – бірлестік еркіндігі және ұжымдық келіссөздер жүргізу құқығын тиімді тану. ХЕҰ-ның бұл баяндамасында сарапшылар бірлестік бостандығы мен ұжымдық келіссөздер жүргізу құқықтары әлі де бүкіл әлемде елеулі тәуекелдермен байланысты екенін атап өтті.
Республикада мемлекет, бизнес және жұмыскерлер арасындағы өзара іс-қимыл мен ынтымақтастықты нығайтуда маңызды рөл атқаратын әлеуметтік әріптестіктің тиімді жүйесі жұмыс істейді. Өз қызметін 532 кәсіподақ жүзеге асырады, оның ішінде 3 республикалық, 24 аумақтық кәсіподақ бірлестігі, 60 салалық және 445 жергілікті», – деп атап өтті Светлана Жақыпова.
Осы жылдың наурыз айында Үкімет, жұмыс берушілер мен кәсіподақтардың республикалық бірлестіктері арасында 2024-2026 жылдарға арналған бас келісімге қол қойылды, оның негізгі міндеті жұмыскерлер үшін қолайлы еңбек, жұмыспен қамту және әлеуметтік кепілдіктер жасау болып табылады.
«Осы мақсаттар үшін, сондай-ақ әлеуметтік әріптестердің тікелей өзара байланысын қамтамасыз ету үшін «Кәсіподақтардың автоматтандырылған жұмыс орны» ақпараттық модулі енгізілуде, бұл кәсіподақтарға өз қызметін цифрлық салада жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Анықталған бұзушылықтар, ұжымдық шарттардың талаптарын сақтамау туралы мәліметтерді беру бөлігінде кәсіпорындардың цифрлық картасымен «Кәсіподақтардың АЖО» интеграциясы іске асырылатын болады. Мәліметтер еңбек жөніндегі өңірлік инспекторлардың жедел ден қоюы, оның ішінде әкімшілік ықпал ету шараларын қабылдау үшін кәсіпорындардың цифрлық картасында талданатын және көрсетілетін болады.
«Кәсіподақтардың автоматтандырылған жұмыс орнын» енгізуі еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылауды күшейтуге, жұмыскерлердің құқықтарын қорғаудағы кәсіподақтардың рөлін арттыруға мүмкіндік береді және мемлекеттің, жұмыс берушілер мен кәсіподақтардың өзара іс-қимылын күшейтуге ықпал етеді», – деп қосты ол.
Екінші бағыт – мәжбүрлі немесе міндетті еңбектің барлық түрлерін, соның ішінде балалар еңбегін жою.
«ХЕҰ-ның соңғы деректері бойынша (2021 жылғы қаңтар) әлемде жұмыс істейтін балалар саны 152 млн-ды құрады, оның 106 млн-ы немесе 70% — ы ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Олардың жартысына жуығы денсаулық пен өмірге қауіп төндіретін кәсіптермен айналысады. 17% немесе 26 млн бала – қызмет көрсету саласында, 12% немесе 18 млн бала – тау-кен өндірісін қоса алғанда, өнеркәсіп саласында», – деді министр.
ҚР еңбек заңнамасына сәйкес 14 жастан бастап балалар ата-аналарының рұқсаты бойынша оқудан бос уақытында баланың денсаулығы мен дамуына, дене бітіміне, адамгершілік және психикалық жағдайына зиян келтірмейтін қоғамдық пайдалы еңбекке қатысуға құқылы, сондай-ақ кәсіп алуға құқылы.
Бұл ретте 18 жасқа толмаған жұмыскерлер үшін жұмыс уақытының ұзақтығы қысқарады және аптасына 36 сағаттан аспайды. Оларға қосымша жұмыс жүктемесі берілмейді. Мұндай жұмыскерлермен еңбек шарттары міндетті алдын ала медициналық тексеруден кейін ғана жасалады және болашақта олар жыл сайын өтуі керек.
«Министрлік 14 жастан 16 жасқа дейінгі кәмелетке толмаған балалардың еңбегін оқудан бос уақытында пайдалануға рұқсат беретін жеңіл жұмыстардың тізімін әзірлеуде. Балаларды еңбекке заңсыз тарту фактілерін жою мақсатында құқық қорғау, әлеуметтік, білім беру органдары, сондай-ақ үкіметтік емес ұйымдар желісі бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде», – деп толықтырды ЕХӘҚМ басшысы.
Айта кету керек, бұл жұмыс тұрақты негізде жүргізілуде. Бұл ретте 2022 жылы кәмелетке толмағандарды заңсыз жұмысқа тартудың 3 фактісі тіркелсе, ал 2023 жылы тек 1 факт анықталды.
Келесі бағытта еңбек және кәсіп саласында кемсітушілікке жол бермеу туралы айтылады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда ұйымдардағы жұмыскерлердің еңбек шартынсыз жұмыс істеу жағдайлары жиі кездеседі, табыстарды жасыру, еңбекақыны төмендету фактілері бар, бұл әлеуметтік тәуекелдер туындаған кезде қызметкер үшін белгілі бір жағымсыз салдарға әкеп соғады.
«Еңбек қатынастарының ашықтығын және жұмыс берушілердің еңбек шарттары бойынша міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ету үшін біз мынадай цифрлық шешімдерді қарастырдық. Біріншіден, жалақыны көрсете отырып, «HR Enbek» ақпараттық жүйесінде кәсіпорындардың штат кестесін декларациялау. Құпиялылық және шектеулі қолжетімділік қағидаттары бізбен қамтамасыз етіледі. Екіншіден, Еңбек және ұжымдық шарттар жасасу рәсімін электрондық форматқа көшіру.
Ұсынылған шаралар еңбек қатынастарының заңдылығы мен ашықтығын қамтамасыз етеді, жалған жұмысқа орналасуды болдырмауға, ұйымның құрылымы, штат саны, лауазымдары мен қызметкерлердің жалақысы туралы мәліметтер алуға мүмкіндік береді», – деді Светлана Жақыпова.
ХЕҰ жариялаған баяндаманың тағы бір бағыты – қауіпсіз және салауатты жұмыс ортасын құру.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы негізгі сын-қатерлер өндірістік жарақаттану және кәсіптік аурулар болып табылады. Осыған байланысты Қазақстанда цифрлық шешімдер мен негізгі бизнес-процестерді автоматтандыруды қоса алғанда, қауіпсіз және салауатты жұмыс ортасын қамтамасыз ету бойынша жүйелі шаралар іске асырылуда.
Министр осы бағытты іске асыру шеңберінде 2025 жылдан бастап кәсіптік тәуекелдерді интегралды бағалау рәсіміне толық ауқымды көшу және цифрлық құралдар мен аспаптарды қолдануға баса назар аудара отырып, арнайы ұйымдарға қойылатын талаптарды күшейту жоспарланып отырғанын хабарлады.
Сондай-ақ, жұмыс берушіге қаржылық жүктемені арттырмай, оқиғалардың алдын алуға баса назар аудара отырып, еңбекті қорғауды басқару жүйесіне кешенді әсер ететін бірқатар шаралар қабылданатын болады.
Светлана Жақыпова сондай-ақ, оқыту рәсімін бөлу және еңбекті қорғау бойынша білімді тексеру мақсатында бірыңғай оқу-әдістемелік орталық пен білімді тексеру бойынша онлайн-платформа құру жоспарланғанын хабарлады.
Бұдан басқа, еңбекті қорғау саласында оқыту және біліктілікті арттыру бойынша қызметтер көрсететін ұйымдарға, оның ішінде оларды онлайн-тіркеу бойынша талаптарды күшейту көзделген.
«Еңбек тәуекелдерін ерте анықтау бойынша» еңбек тәуекелдерінің картасы» ақпараттық жүйесін (скорингтік модель) және кәсіпорындардың цифрлық картасын енгізу нақты уақыт режимінде әрбір кәсіпорындағы еңбек жағдайлары туралы өзекті ақпаратты алуға және теріс көріністерге уақтылы ден қоюға мүмкіндік береді», – деп бөлісті министр.
Еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылау жоғары тәуекел аймақтарына шоғырландырылатын болады, бұл алдын алу шараларын уақтылы қабылдауға және қызметкер үшін оның еңбек қызметі процесінде жағымсыз салдарларды болдырмауға мүмкіндік береді.
«Мемлекеттік бақылаудың тиімділігін арттырудың тағы бір шарасы мемлекеттік еңбек инспекцияларын жергілікті атқарушы органдардан Еңбек министрлігінің қарамағына беру және еңбек заңнамасын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікті күшейту болады.
Жоғарыда көрсетілген барлық міндеттерді іске асыру үш тараптың – мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің еңбек жағдайларын жақсартуға тартылуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді және жұмыс күшінің сапасын арттыруға және еңбек ресурстарын үнемдеуге оң әсер етеді», – деді Светлана Жақыпова.
Пленарлық сессия аяқталғаннан кейін сараптамалық қоғамдастық үшін ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау бірінші вице-министрі Ақмәди Сарбасовтың және Қазақстанның орталық мемлекеттік органдары өкілдерінің қатысуымен форсайт-сессия ұйымдастырылды, онда еңбек заңнамасы саласындағы мемлекеттік бақылау, қауіпті өндірістік объектілердегі профилактикалық бақылау, санитарлық-эпидемиологиялық және экологиялық бақылау мәселелері талқыланды.
KIOSH конференциясының екінші күні, 31 мамырда қатысушылар өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелерін қарастырады.
Осылайша, бірінші панельдік сессияда сарапшылар Қазақстанда өнеркәсіптік және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ал екіншісінде – ESG жаңа тренді ретінде цифрлық өнеркәсіптік қауіпсіздік, елімізде цифрлық трансформацияны қолдану, цифрландыруды қолдану арқылы өнеркәсіптік қауіпсіздікті дамыту мәселелерін талқылайды.
30 мамыр, 2024 ж.